Honaz Dağı’nın kuzeyinde, Aksu Çayı’nın kenarında kurulmuştur Colossae Antik kenti. Antik Çağ’da Efes’i İç Anadolu’ya bağlayan yolun üzerinde olması kenti önemli bir yer haline getirir. Öyle ki ünlü filozof Sokrates’in öğrencisi olan filozof, tarihçi ve yazar Ksenophon’a göre Colossae; Frigya’nın 6 büyük şehrinden biridir. Colossae, Hierapolis ve Laodikya antik kentleriyle birlikte zaman içinde önemini yitirse de, 1826 yılında ünlü gezgin Francis Vyvyan Jago Arundell’i ağırlar.
Antik dönemin en önemli şehirlerinden biri sayılır Colossae. Bazı kaynaklarda şehrin muhtemel kuruluşu Bronz Çağı’na kadar uzanır. Kentin antik dönem tarihinde iz bırakmasının nedenleri geçiş yolu üzerinde olması, antik çağın en önemli nehirlerinden olan Lycus (Çürüksu) Nehri’nin kentin içinden geçmesi, çevrede kraliyet topraklarının olması ve Ahameniş İmparatoru I. Serhes’in Yunanistan seferi sırasında Colossae’da konaklamasıdır.
Colossae Antik Kenti, erken Hıristiyanlık döneminde kendine “Chonas ya da Chonai” adıyla yer bulur. Hıristiyanlara göre Başmelek Michael’in Laodikyalı bir asilzadenin konuşamayan kızının konuşmasını sağlaması üzerine M.S. 4 ya da 5. yüzyılda St. Michael Kilisesi kurulur. Hıristıyanlık için önemli sayılan bu kilise de Bizans İmparatoru 1176 yılında Anadolu’nun kesin olarak bir Türk yurdu haline geldiği Miryakefalon Savaşı öncesinde bu kilisede dua etmiştir.
Hierapolis ve Laodikya antik kentlerinden ötürü 2. yüzyıldan itibaren önemini yitirir Colossae Antik Kenti. 1815 yılında zamanın İngiltere’nin İstanbul konsolosunun kızıyla evlenen Arundell, İzmir’e bir fabrika papazı olarak atanır. İngiliz gezgin, 1826 yılının mart ile eylül ayları arasında Erken Hristiyanlık döneminin yedi büyük kilisesini gezmek için yola koyulur ve yolu Colossae Antik Kenti’ne düşer.
Arundell, bu gezisine dair notları 1834 yılında “Discoveries in Asia Minor: Including a Description of the Ruins of Several Ancient” adıyla yayımlar. İşte bu litografi de (taş baskı) bize 186 yıllık armağan olarak kalır.
AVUSTRALYALI 2 BİLİM İNSANINDAN KİTAP
Yazının başında da belirttiğimiz gibi, Colossae henüz hak ettiği değer uygun kazılara açılmasa da toprak altında kalmaya devam etse de yurt dışındaki araştırmacıların dikkatini çeken bir antik kenttir. Örnek de Avustralyalı bilim insanları Alan H.Cadwallader ve Michael Trainor’dır.
“Colossae in Space and Time” isimli kitabın yazarları Alan H.Cadwallader ve Michael Trainor, 2012 yılında Denizli’ye geldiklerinde, antik kentle ilgili “10 sene, önce hatta 10 seneyi de aşıyor. Michael Trainor ve ben, Colossae’nin tamamen kazılmadığını öğrendik. Böylelikle bölgeye olan ilgimiz arttı. Biliyoruz ki Colossae, Hristiyanlığın ilk dönemleri ve Bizans İmparatorluğu için önemli bir yerdir. Sonraki süreçte, bu alanla ilgili hiçbir çalışma yapılmadığını fark ettik. Bu alana gelen ilk ziyaretçiler olarak başka bilimadamları, profesörlerin gelip gelmediğini de bilmek istedik. Mümkün olduğunca çok bilgi toplamaya çalıştık. Bu kitap, Colossae ile ilgili olan her şeyi anlamamıza yardımcı olacak” demişlerdi.
