Pamukkale’nin imar çilesi bitmek bilmiyor. 1980 ve 1991 yıllarında alınan koruma ve imar kararlarından sonra uzun ve zorlu bir kamuoyu mücadelesiyle, o döneme kadar inşa edilmiş mevcut yapılardan arındırılan Pamukkale ve Hierapolis ören yeri, rant heveslilerinin iştahını yeniden kabartıyor. Kep Dijital Müzecilik ve Turizm İşletmeleri AŞ adlı şirketin başvurusunu karar bağlayan Aydın Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, UNESCO Dünya Kültür Miras Alanı içerisinde yer alan antik kent merkezinde, “Dijital Deneyim Müzesi” kurulmasının önünü açıyor.
Başvuruyu 26.08.2022 tarihli toplantısında gündemine alan Kurul, tasarlanan müze projesinin “Hierapolis Müzesinin arkasında yer alan 666 parsel yerine 6 pafta 983 parsel numarasında kayıtlı taşınmaz üzerinde yapılmasına” onay için “ayrıntılı olarak hazırlanacak uygulama projelerinin” Kurula iletilmesi kararını alıyor.
Özetle, Koruma Kurulu kararına göre, yukarıda adı geçen şirket, hazırladığı “Dijital Deneyim Müzesi” projesini Denizli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğüne sunuyor. Müdürlük konuyu Müze Müdürlüğüne havale ediyor ve Müze Müdürlüğünden gelen22.08.2022 tarihli raporu aynı gün, 22.08.2022 tarih ve 283 1261 sayılı yazı ekinde Kurula gönderiyor. Kurul ilgili yazıyı hızlıca gündemine alıp, bir uzmanı kendi bünyesinde rapor hazırlamak üzere görevlendiriyor. Uzman raporunu ertesi günü, 23.08.2022 tarihinde yazıp tamamlıyor ve Kurul, üç gün sonra, yani 26.08.02 tarihinde toplanıp başvuruyu karara bağlıyor.
YATIRIMCI FİRMA DENİZLİ’YE YABANCI DEĞİL
Habere konu müze projesi için başvuruda bulunan şirket hakkındaki bilgiler özetle şöyle:
Kep Dijital Müzecilik ve Turizm İşletmeleri AŞ, Denizli ve Pamukkale için oldukça tanıdık bir firmanın bünyesinde bulunuyor. Şirketin içinde yer aldığı grup, aynı zamanda Türkiye’de tüm ören yeri gişeleri ve bu arada Pamukkale gişe ve büfelerini işleten Anadolu Kültürel Girişimcilik firmasının da sahibi olan Detech Holding. Holdingin sahibi Firuz Bağlıkaya, 2018 yılında ilk kez seçildiği Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Genel Başkanlığını, bu göreve bir kez daha seçilerek sürdürüyor. Dijital Müze projesinin başında Firuz Bağlıkaya’nın ikinci oğlu Ege Bağlıkaya var. Ege Bağlıkaya aynı zamanda Paximum Turizm A.Ş ve San. Yazılım AŞ’nin Yönetim Kurulu Başkanı.
DEVLET YATIRIM TEŞVİKİ VERİYOR
2022 yılı teşvik belgesi kayıtlarına göre, Kep Dijital Müzecilik ve Turizm İşletmeleri şirketi, geçtiğimiz yıl eylül ayında devletten yüklüce bir teşvik almış. Gümrük vergisi muafiyeti ve KDV istisnası içeren projenin 21.09.22 tarih ve 541350 sayı ile kayıtlı Turizm Teşvik Belgesi tutarı 273 milyon 952 bin 799 TL. Şirketin başvurusunda, yapmayı taahhüt ettiği dijital müze için yıllık 4 bin müze ziyaretçi sayısı öngörülmüş.
EFES ÖREN YERİNE DE MÜZE İNŞAATI!
Geçtiğimiz ocak ayında, başka bir ören yerinde yapılan dijital müze çalışması yerel ve ulusal basında genişçe yer almıştı. İlgili habere göre, "Yılda ortalama 2 milyon yerli ve yabancı ziyaretçinin gezdiği Efes Antik Kenti'nin ortasına, antik tiyatronun tam karşısında daha önce jandarma noktası olarak kullanılan alana ticari işletmeler, kafeterya ve Yeni Nesil Teknoloji Müzesi için inşaata başlandı." Yapılan inşaat çalışması bölgedeki sivil toplum örgütleri, Selçuk-Efes Belediyesi ve meclis üyelerinin tepkisini çekmiş, kamuoyu nezdinde yoğun eleştirilere yol açmıştı.
PAMUKKALE DE NE OLMUŞTU?
Travertenlerinin rengi dolayısıyla yaygın olarak Pamukkale adıyla bildiğimiz, en az 2500 yıllık Hierapolis antik kentiyle ilgili çeşitli yasal koruma kararları bulunmaktadır. Antik kent ve Pamukkale sınırlarını belirleyen koruma amaçlı ilk karar, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun 13.12.1980 tarih ve A-2587 sayılı kararıdır. Bu karar ile Hierapolis Antik Kenti I. Derece Arkeolojik ve 1. Derece Doğal Sit ilan edilmiştir. Bölge kültürel ve doğal değerleri, 1988 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınmış, 21.10.1990 tarihinde, 1990/117 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇK) ilan edilmiştir. ÖÇK alanına Pamukkale (Ecirli) Akköy, Karahayıt, Develi, Yeniköy yerleşim alanları dahildir.
Antik kent ve travertenlerdeki yapılaşma, 1957 yılında Denizli İl Özel İdaresinin oluruyla başlamıştır. Eski Eserler ve Anıtlar Kurulunun bilgisi dahilinde olan yapılaşma, sonraları suiistimal edilerek daha başka kulübelerin yapılmasıyla sonuçlanmıştır. Daha sonra pek çok tartışmaya konu teşkil edecek olan işletmelere ait otellerin hikayesi, 1960 yılından itibaren başlamaktadır. 1980’li yıllara kadar inşa edilen altı yapıdan üç tanesi tüzel kişilikli, diğer üçü özel nitelikli ruhsatlandırmaya sahiptir. Tüzel yapıların birisi Denizli Belediyesi tesisleri, birisi Denizli İl Özel İdaresine ait antik havuz çevresindeki otel, diğeri de Jandarma’ya ait yapıdır. Özel işletmeler ise Mistur, Koru ve Tusan otelleridir.
Pamukkale traverten terasları, saydığımız bu yapılar tarafından 1990’lı yılların ortalarına kadar işgal edilmiştir. Oteller ve düğün-sünnet etkinlikleri için kullanılan otel salonları, kısa zamanda sorumsuzca çevre kirlenmesine yol açmıştır. Travertenler turizme açılmış, konaklama sistemi traverten oluşumlarının tahribatıyla sonuçlanmıştır.
Pamukkale travertenleri ve Hierapolis ören yeri üzerindeki yapılaşma ile ile mücadele 1980’li yıllara uzanmaktadır. Bu mücadelenin başını Mimarlar Odası çekmiş, 1991 yılında Pamukkale Sempozyumu adı altında 3 gün devam eden bilimsel etkinlik, mücadelenin önemli bir aşaması olmuştur. Bu bir dizi toplantı, Pamukkale’nin oteller işgalinden kurtulmasının çıkış noktasıdır. Toplantıya katılan yaklaşık 40 kişilik etkin grubun arasında Arkeolog Ekrem Akurgal, Mimar Doğan Kuban, Mimar Cengiz Bektaş, Mimar Necati İnceoğlu, Mimar Oktay Ekinci, Yazar Aziz Nesin gibi tanınmış uluslararası aydın kişiler ile Turizm Bakanlığı, Kültür Bakanlığı yetkilileri, TÜRSAB başkanı ve yerel turizm temsilcileri yer almıştır. Üç gün devam eden sempozyum sonucunda otellerin yıkılması gerektiği konusunda görüş birliğine varılmıştır. Sonuç olarak 1996 yılında ilk yıkım işlemi belediye tesislerinde sembolik bir törenle başlamıştır.
Pamukkale’yi korumaya ait temel ilkeler 1999 yılında yapılan “Pamukkale Sempozyumu” ile belirlenmiştir. Pamukkale Koruma Geliştirme İmar Planı da aynı dönemde hazırlanmıştır. Ne var ki, bu plan travertenlerdeki yapılaşmayı ortadan kaldırmayı öngörmemiştir. Meslek odaları ve sivil toplum temsilcileri bu plana karşı çıkmış, bakanlığın yıkım kararını uygulaması konusunda kamuoyunda ve kurumlar nezdinde baskı yaratmıştır. 2000’li yıllarda, Pamukkale Üniversitesi bünyesinde kurulan bir ekip, yıkılan oteller bölgesinin planlamasını gerçekleştirmiştir. Daha sonra, ekibin “yerel yönetimin sürece katılması” önerisiyle planlama yönetimi, Denizli İl Özel İdaresine devredilmiştir. Denizli İl özel İdaresi tarafından yönetilen Pamukkale ve Hierapolis, giderek işletme idaresi düzeyine düşürülmüştür. 2012 yılına kadar konu “Pamukkale işletmesinin gelirlerinin bakanlıkla paylaşımı” savaşı olarak sürmüş, tüm çalışmalar bu yaklaşımla uygun olarak yapılmıştır.
6 Aralık 2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Büyükşehir Yasası’ndan sonra o güne kadar sürdürülen Pamukkale mücadelesi tavsamış ve giderek önemini yitirmiştir. Yasaya göre Denizli 2014 yılı itibariyle Büyükşehir olarak yönetilecek ve yasa gereği Denizli İl Özel İdaresi kapanacaktır. Özel idarenin demirbaş kamu mallarının önemli bir bölümü Büyükşehire geçecek, Pamukkale idaresi ise bakanlık sorumluluğunda kalacaktır. Bu gelişmelerden sonra gelirlerin tasarruf hakkı bakanlığa ait olacağından, kamu adına hiçbir yetkili, Pamukkale konusunda görüş beyan etme gereği duymamıştır. 31 Aralık 2013 günü gecesi İl Özel İdare yetkilileri ve dönemin Denizli Valisi, Pamukkale ile ilgili tüm yönetimi Bakanlık temsilcilerine bırakmıştır. Yönetimin bakanlığa geçmesinden sonra ören yeri, antik havuz gişeleri ve tüm satış büfelerinin işletmesi, Kültür Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü (DÖSİM) tarafından, Türkiye Seyahat Acentaları Birliği’ne (TÜRSAB) devredilmiştir.
