Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP) tarafından hazırlanan Türkiye'nin Hava Kalitesi Karnesi: Kara Rapor"un 6'ncısı yayımlandı. Kara Rapor 2024'te Denizli ile ilgili de çarpıcı sonuçlara yer verildi. Değerlendirmelerde Denizli hava kirliliği problemi yaşayan iller arasında yer aldı.
DENİZLİ RAKAMLARI ÜRKÜTÜCÜ
THHP’nin 2022 yılına ait tespitlerinde Denizli, havası kirli 10 il arasında yer aldı. Hakkari, yıllık ortalamada 110,71 µg/m3’lük ortalama ile PM10 açısından en kirli havanın olduğu istasyon olurken, Hakkari’yi sırasıyla Iğdır 109,76 µg/m3 ve Denizli-Sümer 91,57 µg/m3 ile izledi.
DSÖ'nün 24 saatlik kılavuz değerinin (40 µg/m3) en çok aşıldığı istasyonlar arasında Çivril 14 aşım gün sayısı µg/m3 ile 9. sırada yer aldı.
40 ilde DSÖ'nün yıllık ortalama PM10 kirliliği ulusal mevzuatta izin verilen değerin üstünde gerçekleşti. 2022 yılında en yüksek PM10 ortalamasına sahip iller Hakkari, Iğdır, Muş, Denizli, Malatya, Hatay, kilis, Kahramanmaraş, Ağrı ve Osmaniye olarak sıralandı.
ÖLÜM TABLOSU ÜRKÜTÜCÜ
İnce partikül madde (PM2,5) ortalamasında (µg/m3) 2022 yılı verilerine göre Türkiye genelinde 11’inci sırada gösterilen Denizli, hava kirliliğine bağlı nedenlerden ölümlerde de 11’inci sırada yer aldı.
İller bazında 2022 yılında 30 yaş üstü doğal nedenlerle olan ölümler içinde hava kirliliğine atfedilen ölümler tablosuna bakıldığında ürkütücü bir tablo karşımıza çıkıyor. PM2,5 için sınır değer 5 µg/m3 olmasına karşın Denizli’nin PM2,5 ortalaması 37,08 olarak ölçüldü.
Tabloda sınır değeri 5 µg/m3 olan PM2,5 kaynaklı ölümlerin doğal ölümler içindeki oranı yüzde 21,88, ölüm sayısı da 1.511 olarak gösterildi.
Sınır değeri 10 µg/m3 olan PM2,5 kaynaklı ölümlerin doğal ölümler içindeki oranı da yüzde 18,81, ölüm sayısı 1.299 olarak yer aldı.
Yıllık PM2,5 ortalamasında (µg/m3) 11’inci sırada bulunan Denizli, hava kirliliğine bağlı nedenlerden ölümlerde de Batman, Şırnak, Muş, Malatya, Iğdır, Şanlıurfa, Ağrı, Osmaniye ve Gaziantep'ten sonra 11'inci sırada bulunuyor.
PROF DR ÇAĞLAYAN: PM2,5 DSÖ DEĞERLERİNE İNDİRİLSEYDİ 68.440 ÖLÜM ÖNLENEBİLİRDİ
Sağlık etki değerlendirmesi çalışmasını yöneten halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan, kara tabloyla ilgili “2022 yılında illerdeki ortalama ince partikül madde (PM2,5) düzeyleri DSÖ kılavuz değeri olan 5 μg/m3’e indirilebilseydi 68 bin 440 ölüm önlenebilirdi. 2022’de kazalar, yaralanmalar ve COVID19 nedenli ölümler harici gerçekleşen 30 yaş üstü toplam ölümlerin yüzde 14.2’si hava kirliliği kaynaklıydı” değerlendirmesini yaptı.
ÖNERİLER SIRALANDI
Raporda, Türkiye’de hava kirliliğinin ve buna bağlı sağlık sorunlarının yol açtığı ölümlerin azaltması için şu önerilerde bulunuldu:
• Türkiye enerjide fosil yakıtlara bağımlılığını hızla azaltmalı.
• Ulusal hava kalitesi standartları iyileştirilmeli.
• PM2,5 için ulusal limit değer belirlenmeli ve yürürlüğe alınmalı.
• Hava kalitesi izleme çalışmaları iyileştirilmeli.
• Ağır sanayi bölgelerinde hava kalitesinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve yönetimi sistematik hale
getirilmeli.
• Hava kirliliğinin sağlık etkileri saha çalışmaları ile araştırılmalı.
• Çevresel etkisi olan tüm projeler için sağlık etki analizinin de yapılması mevzuata dahil edilerek
zorunlu hale getirilmeli
• Türkiye imzaladığı hava kalitesine yönelik uluslararası sözleşmeleri uygulamalı.
• Çevresel bilgiye ulaşabilmek için bilgi edinme hakkının etkin biçimde kullanılabilmesi sağlanmalı
