Büyük Menderes Havzası Su Tahsis ve Eylem Planı hazırlandı. Planda; havzanın tanıtımı, nüfusu, su potansiyeli, su kalitesi, sektörel su ihtiyacı ve tahsis durumu, sosyo ekonomik analiz, sonuç ve değerlendirmelere yer verildi.
Bu haber, D20HABER.COM’un özel haberidir. Kısaltıp kaynak belirtmek ve bağlantı vermek koşuluyla kullanılabilir. Lütfen emeğe saygı gösterin, “kopyala yapıştır” yapmayın!
Sanayiden ve yerleşim yerlerinden bırakılan atıklarla hızla kirlenen, son yıllarda ise kuraklık nedeniyle kuruma noktasına gelen Büyük Menderes Nehri için hayati bir planlama hayata geçiriliyor. Büyük Menderes Havzası Su Tahsis ve Eylem Planı, bugüne ve geleceğe yönelik projeksiyon tutuyor.
HAVZADAKİ İLLER
Planda; Afyonkarahisar, Aydın, Burdur, Denizli, Isparta, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla ve Uşak, havzada yer alan iller olarak gösterildi. Denizli 8 bin 384 km² ile havza içinde en büyük alana sahip il konumunda. Denizli’yi 7 bin 640 km² ile Aydın, 3 bin 613 km² ile Uşak ve 3 bin 312 km² ile Afyonkarahisar takip ediyor.
“BÜYÜK MENDERES HAVZASI SEKTÖREL SU TAHSİS PLANI”
Su kaynaklarına olan ihtiyaç ve talebin giderek artmasının, zaman ve konuma göre bu kaynağın arzu edilen miktar ve kalitede bulunamamasının mevcut su kaynaklarının ekonomik, çevresel ve sosyal faydalar içinde en verimli şekilde kullanımını gerekli kıldığına dikkat çekilen planda, insanlar ve diğer canlılar için hayati önem taşıyan suyu ve hidrolojik döngüyü sürdürülebilir yönetim ile korumanın bir zorunluluk haline geldiği vurgulandı.
İhtiyaçlar göz önüne alınarak adil bir şekilde karşılanması amacıyla “Büyük Menderes Havzası Su Tahsis Planı” hazırlandığı, 2021 yılında başlayan projenin 2023 yılında tamamlandığı, proje kapsamında kurum ziyaretleri, veri toplama ve sahada anket çalışmaları yapıldığı ifade edildi.
Planın 9 hidrolojik alt havza ve 12 sektör dikkate alınarak hazırlandığı, bunların içme ve kullanma suyu, çevresel su, tarım, hayvancılık , balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği, sanayi, madencilik, enerji, turizm, jeotermal (kaplıca), ticari (ambalajlı) su ve ormancılık sektörleri olduğu, plan kapsamında sektörlerin öncelik sıralarının, ihtiyaç duyulan su miktarının ve suyun kalitesinin dikkate alınarak adil ve verimli bir şekilde paylaşımının esas alındığı kaydedildi.
Proje kapsamında yürütülen çalışmaların “mevcut durum analizi, sektörel su talepleri analizi ve sektörel su tahsis planı” hazırlanması olmak üzere üç aşamada gerçekleştirildiği, havazanın mevcut yerüstü ve yeraltı su kaynaklar ile sektörel su kullanımlarının tespit edildiği, belirlenen sektörel su ihtiyaçlarının kuraklık şartları ve gelişimler göz önüne alınarak mevcut durum (2020 yılı) ile 2024, 2025, 2026, 2027, 202, 2029, 2035 ve 2041 yılları için hesaplandığı anlatıldı.
HAVZANIN NÜFUSU
Eylem planında havzanın nüfusu 2 milyon 478 bin 133 olarak verilirken, yüzde 70’ini kentsel nüfusun oluşturduğu, 2053 yılında havza nüfusunun minimum 3 milyon 360 bin 185, maksimum 4 milyon 653 bin 847 kişi olarak hesaplandığı belirtildi.
MEVCUT DURUMA YÖNELİK DEĞERLENDİRMELER
Mevcut durumda Uşak, Banaz, Buldan ve Nazilli’ye içme suyu sağlanması amacıyla Gediz Havzası’nda bulunan Çokrağan, Sinekçiler, Hasköy ve Kaynarca kaynaklarından Büyük Menderes Havzası’na yıllık 3,83 hm3 su transferi sağladığı anlatılarak, şöyle devam edildi:
“Büyük Menderes Havzası’nda kendi içinde alta havzalar arası transfer söz konusudur. Buharkent-Buldan alt havzasından Çürüksu, Nazilli-Kuyucak, Söke alt havzalarına ve Akçay alt havzasından söke alt havzasına sulama amaçlı su transferi yapılmaktadır.
Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği esaslarına uygun olarak yapılan değerlendirmede havzada suyun kalitesi zayıf olarak tespit edilmiştir. Bunun nedeni havzada suyun menbadan mansaba tekrar tekrar kullanılmasıdır.
SUYUN KALİTESİNDE “ARSENİK” DETAYI
Su kalitesiyle ilgili de “Yer altı suyu kalitesi ile ilgili değerlendirmeler İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkındaki Yönetmeliğe göre yapılmıştır. Analizler sonucu genellikle arsenik, demir ve mangan elementlerinin etkisi görülmektedir” değerlendirmesi yapıldı.
SEKTÖREL SU İHTİYACI VE TAHSİS DURUMU
Eylem planında, su ihtiyacı ve sektörel su kullanımına ilişkin de şu bilgiler yer aldı:
“Büyük Menderes Havzası’nda su talepleri analiz çalışmaları kapsamında içme kullanma suyu, çevresel su, tarım, sanayi ve enerji olmak üzere 5 temel sektör ve bunun yanında balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği, madencilik, turizm, jeotermal (kaplıca), ticari su ve ormancılık sektörleri olmak üzere toplam 12 sektörün havzadaki su kullanımları incelenmiştir.
Büyük Menderes Havzası konumu ve iklimi nedeniyle tarım sektöründe oldukça gelişmiş bir havzadır.Dolayısıyla havzada en fazla su ihtiyacı tarım sektöründe, daha sonra nüfus nedeniyle içme suyu sektöründe görülmektedir. Sanayi ve hayvancılık sektörleri de oldukça gelişmiştir.
Büyük Menderes Havzası’nda içme kullanma suyu ihtiyacı mevcut durumda 235,95 hm3/yıl olarak tespit edilmiştir. 2025 yılı için 238 hm3/yıl, 2053 yılı için ise 357 hm3/yıl olarak hesaplanmıştır.
İçme kullanma suyu, çevresel su ihtiyacı, akım gözlem istasyonları, tarım sektörü, enerji sektörü, hayvancılık sektörü, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği, turizm sektörü, jeotermal (kaplıca) sektörü ayrı ayrı analiz edildi.
Tahsis planı kapsamında hedeflenen talep yönetimi doğrultusunda tarım sektörü talepleri kullanılabilir su potansiyeli ölçüsünde karşılanacak şekilde optimize edilmiştir. Havzada tarım sektörü su ihtiyacı normal durumda %90 oranında karşılanabilirken çok şiddetli kurak dönemde karsılanabilirlik oranı %72 seviyelerine düşmektedir.
YERALTI SU KAYNAKLARI YOĞUN KULLANILIYOR
Yeraltı suyu kullanımına da dikkat çekilen planda, “Büyük Menderes Havzası’nda sanayi, hayvancılık ve madencilik sektörlerinin tümünde, içme suyu sektörünün ise %75’inde su ihtiyaçları YAS kaynaklarından karşılanmaktadır. Bu nedenle havzada YAS bütçesinde baskı olduğu tespit edilmiştir. Sanayi ve madencilik sektörlerinin su ihtiyaçlar diğer sektörlere göre daha az olmasına rağmen öncelikli içme suyu sektörlerinin talepleri karşılandığından bu rektörlerin ihtiyaçlar %100 karşılanamamaktadır. Özellikle Çine ve Çürüksu Alt Havzaları’nda YAS bütçe baskısı yüksek olduğundan sanayi ve madencilik sektörlerinin su talebi karşılama oranlar düşük olup bu sektörler havzadaki karşılama oranlarını da düşürmektedir” ifadesi kullanıldı.
YERÜSTÜ SU POTANSİYELİ DÜŞÜYOR
2020 yılında normal şartlarda yerüstü su potansiyeli 3.047 hm3 iken 2041 yılında çok şiddetli kuraklık şartında 1.095 hm3’e düşeceği kaydedilerek, buna karşılık 2020 yılında normal şartlarda havzada tüm rektörlerin ürettiği toplam ekonomik gelirin 57 milyar TL’den 2041 yılında çok şiddetli kuraklık şartında yaklaşık 123 milyar TL’ye ulaşacağının öngörüldüğü aktarıldı.
SU POTANSİYELİNİN %42’SİNİ TARIM SEKTÖRÜ KULLANIYOR
Suyun yüzde 42’sini kullanan tarım sektörünün oluşturduğu ekonomik değerin daha az su tüketen sektörlerin gerisinde kaldığına da işaret edilerek, şu saptamada bulunuldu:
“Havzada su potansiyelinin ortalama olarak yüzde 42’sini kullanan tarım sektörünün oluşturduğu ekonomik değer sanayi, enerji gibi daha az su tüketen sektörlerden elde edilen gelirin altında kalmaktadır. Ancak havzada tarımsal faaliyetler büyük oranda, sanayi sektörüne hammadde niteliği taşıyan ürünlerin yetiştirilmesine dayanmaktadır. Havzada tarım ve sanayi sektörünün birlikte işleyişi havzanın sektörel ve ekonomik yapısına yön vermektedir. Bu kapsamda tarım sektörü ekonomik hayatın temeli oluşturmaktadır. Bunula birlikte hedeflenen bitki deseni optimizasyonu ile tarımdan elde edilecek gelirin artmasını sağlanmaktadır.
Büyük Menderes Havzası’nda yeraltı suyu miktar baskı analizine bakıldığında tüm kütlelerin içme kullanma, tarım, sanayi, hayvancılık ve madencilik sektörlerinin çekimine maruz kaldığı görülmektedir. Bu nedenle havzada yeraltı suyu büçesinde baskı olduğu tespit edilmiştir.”
DENİZLİ İLE İLGİLİ TESPİTLER
Büyük Menderes Havzası Su Tahsis ve Eylem Planı’nda Denizli ile ilgili de şu tespitlerde bulunuldu:
• Denizli merkez ilçelerinin 2035 yılı sonrası içmesuyu ihtiyaçları için alternatif kaynakların tespit edilmesi, havzada ekonomik ve teknik olarak yapılabilir olması koşuluyla mevcut barajlardan içme suyu sektörüne su temini sağlanması önerilmektedir.
• Havzadaki toplam su ihtiyacının yüzde 69’unu oluşturan tarım sektörü kapsamında suyun verimli kullanımını sağlayacak önlemlerin öncelikli olarak uygulanması önem arz etmektedir.
Havzada belirlenen önlemler;
• Tahsis planındaki sektörler için münferit tahsislerin yapılması,
• Planda belirlenen optimum bitki deseninin üreticilere önerilmesi ve üretim miktarlarmın izlenmesi,
• İyi tarım uygulamalarına öncelik verilmesi,
• Sulama uygulamalarında su kayıplarının önlenmesi açısından sulama zamanının planlanmasının uygulanması,
• İçme-kullanma suyu şebekelerindeki kayıplann önüne geçilmesi,
• Kullanılmış suların yeniden kullanım altematitlerinin hayata geçirilmesi,
• Su ayak izinin azaltılmasına yönelik eğitim, bilinçlendirme ve farkındalık çalışmalarnnın yürütülmesi büyük önem arz etmektedir.
