İnternethaber.com’da yer alan habere göre, BBC Türkçe’nin incelediği e-devlet ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri, aralarından Denizli’nin de yer aldığı 11 ilde, 2020’nin ilk 8 ayında, son 5 yılın ortalamasına kıyasla ölüm sayısının yüzde 12 arttığını, toplam 10 bin 950 ek ölüm olduğunu ortaya koydu.
Ayrıca nüfus faktörü göz önüne alınarak yapılan hesaplamada da, yine bu 11 ilde, ölüm sayısının 2019’un ilk sekiz ayına kıyasla yüzde 8,4 arttığı görülüyor. Türkiye geneli için bu yıl beklenen ölüm artış oranı ise yüzde 2,2.
Uzmanlar bu tarz yüksek artışların pandemiyle ilişkilendirilmesinin normal olduğunu, ek ölümlerin sadece Türkiye’de değil tüm dünyada görüldüğünü söylüyor. Sağlık Bakanlığı, BBC Türkçe’nin sorularına yanıt vermedi.
TÜRKİYE’DE EK ÖLÜM VAR MI?
BBC Türkçe, Türkiye’de pandemi döneminde ek ölümler olup olmadığına bakmak için e-devlet ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) üzerinde yer alan verileri inceledi. E-devlet üzerinde yalnızca 11 ile günlük ölüm verileri bulunuyor. Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, İstanbul, Kahramanmaraş, Kocaeli, Konya, Malatya, Sakarya ve Tekirdağ olarak sıralanan bu iller, Türkiye nüfusunun yüzde 36,5’ini temsil ediyor.
BBC Türkçe ekibi, e-devlet üzerinden 2019 ve 2020 yıllarına ait 1 Ocak ile 31 Ağustos arasındaki 8 aylık döneme ilişkin ölüm verilerini bir araya getirdi. Önceki yılların il bazında ölüm sayıları için ise TÜİK verileri kullanıldı. İstanbul hariç, il il Covid-19 ölüm verilerini açıklamadığından diğer 10 kentteki can kaybı sayısı bilinmiyor.
İL BAZINDA DURUM NASIL?
Sağlık Bakanlığı’nın coronavirüsle ilgili il bazında ölüm ve vaka sayılarına ilişkin açıkladığı herhangi bir düzenli veri bulunmuyor. Bunun tek istisnası ise İstanbul. Bu da, İstanbul özelinde daha detaylı bir analiz yapmaya imkan tanıyor.
Diğer illerde ise COVID-19 kaynaklı ölümlere ilişkin veriler açıklanmıyor ve bu da böylesi bir analiz yapmayı mümkün kılmıyor. Bununla birlikte, geçmiş yıllara ait TÜİK verileri ile 2019 ve 2020’ye ait e-devletten toplanmış verileri kıyaslamak ise mümkün.
Buna göre, Malatya, Konya, Tekirdağ ve Diyarbakır hariç, tüm illerde 2020’nin ilk 8 ayındaki ölüm sayısı ortalamanın üzerinde gerçekleşti. Ortalamanın altında kalan illerden Tekirdağ ve Konya’ya ilişkin TÜİK ile e-devlet verileri arasında ciddi tutarsızlıklar olduğu görüldü. Ancak 2019 yılının ilk 8 ayına dair 11 ilin toplamında ise TÜİK ile e-devlet verileri arasında önemli bir fark görülmedi.
BBC Türkçe ekibi olarak ayrıca, baharda alınan tedbirlerin kaldırılmaya başlanması ile Bakan Koca’nın “birinci dalganın ikinci zirvesi” olarak tanımladığı dönem arasındaki yaz aylarındaki ölümleri de inceledik.
E-devlet üzerinden indirilen 2018, 2019 ve 2020 yıllarına ait Haziran, Temmuz ve Ağustos ayları verilerine göre, Kocaeli hariç, kalan 10 ilin tamamında bu yılki ölümler son 2 yılın ortalamasının üzerinde oldu.
DENİZLİ RAKAMLARI
Araştırmayla ilgili paylaşılan tabloda Denizli rakamlarına yer verildi. Buna göre, Denizli’de 2019 yılında ölenlerin sayısı 4 bin 932. Bu yılın rakamlarına bakıldığında ise 4 bin 924 kişinin hayatını kabettiği görülüyor. Bu da Denizli’deki ölümlerin 2019 rakamlarını yakaladığını ortaya koyuyor.
EK ÖLÜM NEDİR, NASIL HESAPLANIR?
Epidemiyolojide, ek ölüm kavramı, normal veya kriz dışı koşullar altında beklenenden daha fazla gerçekleşen ölümleri tanımlıyor. Bunun hesaplaması da geçmiş yılların ölüm ortalamalarına ve yıllık beklenen artışlara bakılarak yapılıyor. Uzmanlar, pandemi gibi olağanüstü koşulların yaşandığı belli bir zaman diliminde ek ölümün tespit edilmesi halinde bunun da pandemi ile ilişkilendirilmesinin normal olduğunu belirtiyor.