Zor iştir çobanlık…
Dağ-tepe dolaşmayı,
Çaydan dereden geçmeyi,
Dağ başlarında yalnızlığı öğretir adama
Ova düzlerinde sessizliği yaşatır
Koç katımı, oğlak doğumunu
Zamanın adı yaptırır
Göç zamanı gurbete
Konma zamanında coşkun havalara sığındırır.
Yaşamayan özenir...
Yaşayan bilir.
Anlatması uzun, detayları can yakan, iç burkan öykülerle dolu mesleklerdendir çobanlık. Onların adı ile anılan bir atasözünde geçen "Çam Sakızı"nın izini sürmeye karar vermiştim. “Bu nasıl fotoğrafa yansıtılır?” diye kafa yordum.
Ancak kurgu ile olabilirdi. Fakat bu yapaylık benim tarzım değildi.
Vazgeçtim.
Anlatmadan da geçmemeliydim.
Bu kez fotoğrafı ikinci plana atalım, "konu önde" olsun dedim.
Fazla uzağa gitmeden kaynakçalarımla (babam ve annem) hayatta ve bilinçleri yerinde iken konuşup, kendi bilgilerimi de harmanlayıp konuyu kayda geçirmeye karar verdim.
"ÇAM SAKIZI"
Sakız deyip geçmemeli, durup durup düşünmeli.
Sakızın ovada yapılanı da vardır, dağda kaynatılanı da.
Zamanın sonunda ortaya çıkan; "emeğin ürünü, sevginin yumağı”dır...
"ÇAM SAKIZI ÇOBAN ARMAĞANI"
Nerede ne zaman duyduğunuzu veya okuduğunuzu anımsamadığınız bir sözdür bu.
Gerçekten nedir çam sakızı bilir misiniz?
Hiç merak ettiniz mi?
Nerede bulunur, nasıl yapılır...
Doğal olarak yapılışını birinci ağızdan dinleyerek ve yaşayarak aktarmak istedim.
Topak damlı evde yaşadığımız zamanlarda iki sakızı çok net anımsarım.
Çerçi sakızı (damla sakızı), ve Akma sakızı...
Akma sakızı ile Çam sakızı aynıdır.
Ocaklığın içinde bez torbadan akıtma ile yapılan sakız görüntüsünü hiç unutmuyorum.
Melengeç (Çitlenbik) ve Akma Sakızının torbadan akıtıldığını biliyorum.
Çam sakızının bizdeki adı "Akma Sakızı" dır.
Çerçi (Damla) sakızının (başka bir zaman anlatmak üzere) burada sadece adını anacağım.
AKMA SAKIZI
Sandıras dağının kuzeyindeki çobanların eğlencelerinden veya zaman geçirmek amaçlı meşgalelerinden biridir sakız yapımı. Kadın çobanların daha çok üzerine düştüğü uğraştır.
Keçileri dağa sürdükten sonra çobanın yapacağı fazla bir şey yoktur.
Keçileri çevirecek, "eğretecek", önde gideni durdurup arkada kalanı dehleyecek... Çoban da iki lokma yemeğini yiyip, azıcık dinlenecek.
(Eğretmek: Öğle saatinde hayvanları bir gölge ya da su kenarında toplu olarak dinlendirmek)
Bu işler dışında kalan zamanlarda çobanlar; çam ağaçlarında "küküre" denen, taze ve beyaza yakın sarı renkli reçinelerle, Karaçamlarda bulunan "düğme" denen bir yıl önceden kalmış yumurta sarısından biraz daha küçük akmaları yani reçineleri toplayıp bir torbada biriktirirler.
Reçineler bir kaç ya da beş-on çamdan değil onlarca belki de yüzlerce çamdan derlenecektir.
Her “küküre” ve “düğme” "akma sakızı" olmaz çünkü...
Torbada toplanarak eve getirilen " küküre ve düğmeler" karışık olarak bir bez torbaya konduktan sonra ekmek ve yemek yapılan ocaklığın yan tarafına asılarak biraz uzağındaki ateşin ısısıyla eritilip akıtılır. Eriyen akmalar toprak bir kap içine birikir. Bu işlem toplanan akma ile düğmelerin içindeki posa, ağaç kabuğu ve yabancı maddelerin ayıklanması içindir. Düğme eriyince diğer akmaya koku ve maya verdiği için tercih edilir.
Toprak kapta biriken akma bu kez aynı kap içinde ocakta kaynatılır.
Kaynatma işi akmalar belli bir kıvama gelene kadar sürer. (Bu kıvam sakızı yapan çobanın ustalığına göre değişir. Her çoban sakız yapamaz.
Kaynatılan akmalar bir başka kaptaki su ile sakız çiğnenecek kıvama gelene kadar yoğurulur. Sonra şekil verilir ( darı ekmeği veya kaba ekmek inceliğinde olması tercih edilir) ve bu şekilde sakız elde edilmiş olur.
Bu sakız çoban tarafından çevresinde bulunan eşe dosta armağan edilir.
Buna karşılık sakızı alanlar da çobana çoğunlukla fasulye, bulgur, nohut, sebze ve meyve hediye ederler.
Buyurun size "Çam sakızı Çoban armağanı"!
Çiğneyin ve çam tadı alarak şifa bulun...
Kaynakçalarım, Babam, anam ve küçük teyzeme şükranlarımla...
